آموزش موسيقي حافظه كودكان را تقويت ميكند

والديني كه براي آموزش موسيقي كودكان خود پول و وقت صرف ميكنند نتايج بسيار مثبتي در آينده خواهند ديد. نتيجه يك تحقيق در كانادا بيانگر اين است كه افرادي كه در خردسالي آموزش موسيقي مي بينند نسبت به همسالان خود از حافظه بهتري برخوردار هستند. تحقيقات در اين زمينه نشان مي دهد كودكاني كه در طي يكسال آموزش موسيقي ديده بودند در تست حافظه عملكرد بهتري در مقايسه با ساير كودكان از خود بروز دادند.
بر اساس اظهارات لاورل ترينور (Laurel Trainor) دانشمند روانشناس و عصب شناس دانشگاه هاميلتون (Hamilton) در كانادا اگر فردي درس موسيقي فرا گيرد رشد شبكه يادگيري مغز وي با فرد آموزش نديده متفاوت است.
بنا به گفته پرفسور ترينور اين اولين تحقيق درباره آثار آموزش موسيقي بر مغز كودكان است كه در يك دوره يكساله انجام شده است.
در طول يكسال آزمايشهاي مختلفي در ارتباط با آموزش موسيقي و تاثير آن بر رشد مغزي دو گروه از كودكان بين سنين چهار و شش ساله انجام گرفت و بعد از مدت چهار ماه تغييرات قابل ملاحظه اي در ميان اين دو گروه ديده شد.
از كودكان خواسته شد در تستي شركت كنند كه در آن سئوالاتي از قبيل تشخيص فرق بين هارموني ها ، ريتم ها و ملودي هاي شنيده شده ابراز دارند و همينطور در تست حافظه براي آنها گروهي عدد خوانده شد و از آنها خواسته شد كه به ترتيب اين عدد ها را تكرار كنند ، نتايج تمام اين آزمايشات پيشرفت مغزي كودكاني كه آموزش موسيقي ديده بودند را نسبت به سايرين نشان مي داد.
به گفته ترينور در تحقيقات گذشته تاثير آموزش موسيقي بر مغز نوجوانان و پيشرفت در تست هوش آنها نشان داده شده بود.
او اظهار ميدارد كه پيشرفت در مهارت هايي نظير درك موسيقي در افراد آموزش ديده زياد نسبت به افراد آموزش نديده تعجب بر انگيز نبود اما جالب اين بود كه كودكاني كه تحت آموزش موسيقي قرار داشتند در ساير مهارتها كه ارتباط مستقيم با موسيقي نداشت از قبيل فراگيري ادبيات، رياضيات و ساير مهارتهاي ديداري و گفتاري در مدت يكسال پيشرفت قابل ملاحظه اي در مقايسه با ساير كودكان از خود نشان دادند.

دنياي كودكان پر از صدا و موسيقي است و در همه جاي جهان كودكان داراي اين قابليت هستند كه نسبت به موسيقي واكنش نشان دهند. آنها علاقه فراواني به جستجو در امكانات صوتي هرچيز دارند و از ايجاد صدا از اشيا لذت ميبرند و اگر اين صدا داراي ريتم باشد، ميتواند كاملا آنها را مجذوب كرده و انگيزه موسيقايي آنان را تقويت كند.

كودكان از لحظه تولد و حتا قبل از آن با اصوات موجود در محيط اطراف خود خو ميگيرند و بنابر ميزان توانايي خود در توليد و جستجو در آواها و اصوات مختلف، با اين پديده ارتباط برقرار ميكنند. از آنجايي كه واكنش نشان دادن به صدا پيشرفته ترين توانايي در نوزادان است، كودك از همان ابتداي تولد بايد از نظر موسيقي تغذيه شود.

خواندن ترانه هاي ريتميك ملايم، حس آرامش و امنيت را در نوزاد حساس تقويت ميكند. قرنهاست كه لالايي هاي آهنگسازان بزرگ و ملوديهاي جذاب خودانگيخته كه به آهستگي زمزمه شود، كودكان را به خوابي آرام فروبرده است. در چنين حالتي، كيفيت صداي خواننده اهميتي ندارد بلكه مهم ارتباطي است كه از اين طريق با كودك برقرار ميشود.

كودكان در حدود سه سالگي علاقه اي واقعي به هر نوع فعاليت موسيقي نشان ميدهند و اين زمان بسيار مناسبي براي والدين و مربيان است تا در شناخت و درك ساختار موسيقي به كودك كمك كنند. هنگامي كه موسيقي به شيوه اي آگاهانه و متناسب با درجه ادراك كودك به وي ارايه شود، بدون شك به شناخت و آگاهي او منجر خواهد شد.

در اين سن، كودكان تقريبا در تمام زمان بيداري خود در حال جنب و جوش و فعاليت هستند از راه رفتن و دويدن گرفته تا بالا و پايين پريدن، سر خوردن، جهيدن، تاب خوردن و دست زدن. در بسياري از موارد اين حركات ميتوانند در سمت نمايشي كردن ترانه ها، داستانهاي كوچك و ساده و قطعات كوچك موزيكال به كار روند. بازيهايي كه همراه با موسيقي اجرا ميشوند براي داشتن اوقاتي خوش كه همراه موسيقي، فعاليت و سرخوشي است براي كودك و بزرگسال به يك اندازه مفيد و نشاط آور است.

ميتوان گفت كه كودكان در سنين 4 و 5 سالگي، در زمينه به وجود آوردن موسيقي بسيار مصر و علاقمند هستند. آنها از هر گروه سني ديگري به خلق موسيقي ميپردازند، با دقت تمام در گوشه و كنار آن به كشف و جستجو ميپردازند و موسيقي محركي اساسي براي فعاليتهاي آنان به شمار ميرود. هنگامي كه كودكان 4 و 5 ساله اند، براي تجربيات برنامه ريزي شده آمادگي بيشتري دارند و توجه كنيد كه بايد تعادل در اين برنامه ريزي رعايت شده باشد. به اين ترتيب كه زماني براي شنيدن و شناخت ارزش موسيقي، خواندن، نواختن ساز و ايجاد صدا، ساختن شعر و موسيقي و خلاصه انواع فعاليتهايي كه در اين صحنه گسترده قابل اجرا هستند، اختصاص داده شود.
شنيدن موسيقي كاريست كه ميتواند در تمام مراحل فعاليتهاي روزانه انجام شود. در واقع عادت به شنيدن موسيقي، پايه و اساس تمام تجربيات موسيقايي است. البته در اين سن، كودك به مرحله اي رسيده است كه ميتواند مدت كوتاهي بنشيند و با دقت به يك اجراي كوتاه يا يك قطعه كوچك موسيقي ضبط شده گوش فرا دهد. قطعات داستاني مانند "پيتر و گرگ" اثر سرگئي پروكوفيف Sergei Prokofiev ميتواند در چنين اوقاتي استفاده شود. اين داستان به خصوص براي آشنايي با بعضي از سازهاي اركستر مناسب است.
يك فعاليت جذاب ديگر براي اين كودكان، شنيدن يك قطعه موسيقي و ساختن داستاني براي آن است. همچنين داستانهايي كه با موسيقي پرورانده شده باشند و داراي ريتم و ملودي باشند (در داستانهاي زيباي فارسي، از گفتگوهاي ريتميك بسيار استفاده شده است و لزوما نبايد به دنبال نمونه خارجي آن بود. از جمله كدوي قلقله زن، كك به تنور، عروسك ناز قندي، نمكي و...) چنين بازيهايي ميتواند علاقه كودك به موسيقي را بسيار افزايش دهد.
خواندن ترانه شور و شوق فراواني براي كودكان به همراه دارد. اكثر كودكان عاشق آواز خواندن و شنيدن آوازي كه براي آنها خوانده شود، هستند. صداي كوچك اين موسيقيدانان 4 و 5 ساله شايد براي تعقيب بالا و پايينهاي موسيقي يك ترانه چندان قوي نباشد، والدين و مربيان بايد توجه كنند كه نبايد بيش از حد توان كودك از او توقع كاري بينقص و خواندن بدون ايراد داشته باشند.
توجه كنيد كه در اين سن ترانه هايي براي خواندن كودك مناسبند كه بين نتهاي "دو" وسط تا "لا" بعد از آن باشند. براي تشويق كودك به خواندن، بايد از ترانه هايي استفاده كنيم كه خواندن آن برايش ساده باشد، تعداد اوج و فرودهاي آن اندك باشد و براي نواختن آن به تمام كليدهاي پيانو نياز نباشد. ترانه هايي كه از كلمات تكراري، عبارات موزون و الگوهاي ريتميك تكرار شونده برخوردار باشند بسيار مناسبند. از طرفي اين اشعار براي پروش قدرت بيان و توسعه گنجينه لغت كودك نيز بسيار مناسب هستند.
اشعار مهدكودكي و ترانه هايي كه از طريق شركت دادن كودك در نوعي بازي و فعاليت مانند دست زدن، پاي كوبي و ضرب گرفتن روي ميز، شناخت موسيقي وي را تقويت ميكنند نيز انتخابهاي مناسبي هستند. هنگامي كه كلمات شعر در ذهن كودك باقي ماند، ميتوان براي افزودن به جذابيت آن و شمردن ضرب از يك ساز ساده كوبه اي استفاده كرد كه در اين ميان ميتوان به طبل، دايره زنگي، تكه هاي چوب و سنج اشاره نمود.

"روز برف بازيه" ساخته ثمين باغچه بان از آلبوم "رنگين كمون"
بازيهايي كه در طي آن انگشتان، دستها و اعضاي ديگر بدن حركت ميكنند موجب آگاهي از تواناييهاي جنبشي و همچنين هماهنگ سازي عضلات ميشوند. آهنگها و حركات ساده و ريتميك متغير كودك را با لايه هاي زيرين ريتم در موسيقي و همچنين با تاكيدها و كشيدگيهاي صوتي آشنا ميكنند. توجه كنيد كه هر قصه اي، حتا داستان ساكت و ساكن "موطلايي و سه خرس" هم ميتواند با افزودن صدا، ريتم قدمهاي خرسها وبه شعر تبديل كردن گفتگوها به موضوعي براي ترانه خواني و موسيقي تبديل شود.
آنچه از اهميت فوق العاده اي برخوردار است، انتخاب موسيقي مناسب با سن كودك است. ترانه هايي انتخاب كنيد كه موضوع آن و كلمات اشعارش براي كودك جذاب باشد. كودكان كم سن به خصوص با ترانه هاي همراه با حركت (مانند قطار بازي)، بازيهايي كه با شعر خواني انجام ميشود (عمو زنجير باف، گرگم و گله ميبرم) ، ترانه هايي از برنامه هاي محبوبشان و اشعاري كه دربر دارنده موضوعات زير باشد لذت ميبرند:
نام خودشان
كلمات بي معني، خنده دار و موزون
خانواده و دوستانشان
احساسات
طبيعت و فصلها
تعطيلات
فعاليتهاي مدرسه
بدن انسان
حيوانات
فراموش نكنيد كه هرچند ترانه هاي كوتاه براي كودكان جذاب تر است، اما اشعار پرسش و پاسخ يا داستانهاي موزون طولاني تر هم برايشان جذاب است. سوال و جواب در ترانه خواني، جنبه منطقي ذهن كودك را نيز تقويت ميكند.